Παναγία Γαλού ή Γαλατού

Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΓΑΛΑΚΤΟΤΡΟΦΟΥΣΑ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ

Του Γιώργου Γαβαλά 

Ρέθυμνο 10-10-2024

Η Αγία Γαλατού  ή   Παναγία Γαλατού &  Παναγία Γαλού όπως αλλιώς είναι γνωστή, είναι άλλη μια ενδιαφέρουσα περίπτωση χριστιανικής λατρείας που πιθανότατα έλκει τη καταγωγή της στις πρακτικές λατρείας της Άρτεμις Ειλειθείας - Ροκκαίας, αλλά και άλλων αρχαίων θεοτήτων που σχετίζονται με τη γονιμότητα. Οι πρώτες γνωστές απεικονίσεις  της Παναγίας της Γαλατούς ανάγονται στο 4ο με 5ο αιώνα.

 Ο εικονογραφικός τύπος της Παναγίας Γαλακτοτροφούσας όπως είναι ευρήτερα γνωστή, αποτελεί ένα από τα θέματα που απασχόλησαν από πολύ παλιά την επιστημονική έρευνα και ήγειρε ερωτήματα σχετικά με την προέλευση, τη χρήση και το περιεχόμενό του. Το γάλα της Παναγίας Γαλακτοτροφούσας  δογματικά  έχει συμβολικό χαρακτήρα συμβολίζοντας το λόγο του θεού και  την Θεία Ευχαριστία. Στη λαική όμως θρησκευτική αντίληψη  η Παναγία η Γαλακτοτροφούσα έχει κυριολεκτική σημασία, μιας και θεωρείται προστάτιδα και αρωγός του θηλασμού των λεχώνων και των νεογέννητων μωρών τους.

Στο Ρέθυμνο απαντώνται δύο λατρευτικοί τύποι Γαλακτοτροφούσας :  η «Παναγία η Γαλού», στο χωριό Γάλλου η οποία εορτάζει στις 15 Αυγούστου και η «Αγία Γαλατού ή Παναγία  Γαλατού» στο χωριό Αμνάτος η οποία γιορτάζει στις κάθε χρόνο στις 3 Ιουλίου και στις 24 Σεπτεμβρίου (της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας). Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι η παλαιότερη αναφορά του οικισμού «Γάλλου», γίνεται από το Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως «Galu». Κάτι που υποδεικνύει αφενός ότι το όνομα του χωριού προέρχεται από τη Παναγία τη Γαλού και όχι από το εθνωνύμιο «Γάλλου» και αφετέρου ότι η λατρεία αυτή υφίστατε στο Ρέθυμνο τουλάχιστον από το 16ο  αιώνα. Επίσης στο χωριό Αμνάτος όπως προαναφέρθηκε  υπάρχει η «Αγία Γαλατού» ή «Παναγία η Γαλατού» όπως αλλιώς είναι γνωστή, η οποία πριν στεγαστεί στο σχετικά νεόδμητο ναό, λατρευόταν σε μία βραχοσκεπή, η οποία σήμερα περικλείεται στο ιερό του ναού. Για το ναό της Αμνάτου αξίζει να επισημανθεί η ύπαρξη στο προαύλιο του ναού μίας μυρτιάς που θεωρείται ιερή, γεγονός που συνδέεται με τη δεύτερη γιορτή του ναού στις 24 Σεμεμβρίου. 

Ο λαϊκός μύθος αναφέρει ότι οι προσωνυμίες : «Γαλακτοτροφούσα», «Γαλατού» και «Γαλού», οφείλονται στο γεγονός ότι κατά το κτίσιμο των αντίστοιχων ναών, η λάσπη φτιαχνόταν  με το γάλα των προβάτων που πρόσφερε κάποιος κτηνοτρόφος της περιοχής. Στη πραγματικότητα όμως η προσωνυμία απορρέει από τη πεποίθηση ότι η Παναγία  βοηθάει στον ομαλό θηλασμό των βρεφών και στη πλούσια γαλακτοφορία τόσο των γυναικών όσο και των γαλακτοπαραγωγών ζώων. Αδιάσειστο επιχείρημα υπέρ αυτής της άποψης είναι η ίδια η εικόνα της Παναγίας  της Γαλατούς, στην οποία φαίνεται να θηλάζει με τον ευμεγέθη μαστό της το νεογέννητο Χριστό. 

Για το λόγο αυτό όσες γυναίκες αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη γαλακτοφορία τους επικαλούνται τη Παναγία τη Γαλατού, προσφέροντας τάματα με εικόνες μαστών προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν στη γαλουχία των μωρών τους. Παρόμοια πρακτική ακολουθούν και οι κτηνοτρόφοι αναθέτοντας τάματα με εικόνες νεογέννητων ζώων. Παράλληλα το αγίασμα που τρέχει περιστασιακά από το βράχο του ιερού στην Αμνάτο, θεωρείται ότι προάγει τη γονιμότητα συμβάλλοντας στη πολυπόθητη για πολλές γυναίκες εγκυμοσύνη. Για το λόγο αυτό μετά από ένα επιτυχή τοκετό ή απογαλακτισμό, οι μητέρες  προσφέρουν ως ευχαριστία στη Παναγία κάποιο από τα ρουχαλάκια ή τα αντικείμενα του μωρού τους